Warme sokken voor eenden?
(Mónica Giron. Ludwig Forum, Aken 2020)
Moeten we deze koude dagen geen warme sokken inzamelen voor eenden? Of kleurige truien breien voor koolmezen? Kniekousen voor reigers?
Met name voor kleine vogeltjes is dit jaargetijde een moeilijke periode. Zeker deze week. In de weinige uren daglicht moeten ze continu schransen om hun lichaamstemperatuur tijdens de lange winternacht op veertig graden te kunnen houden. ’s Morgens hebben ze zoveel vet verbrand, dat ze alweer zo’n tien procent lichter zijn. Dan begint een nieuwe dag van hard aanpoten om de nacht te overleven. Je helemaal volproppen en de volgende dag weer op gewicht, velen dromen hiervan, deze vogeltjes doen dat gewoon, het is zelfs een zaak van leven en dood voor ze.
Natuurlijk kun je aan de slag gaan met je breigerei, maar met een voedertafel, vetbollen en pindasnoeren maak je ze al heel erg blij. Je kunt ze daar het hele jaar mee verwennen, maar vooral in de wintermaanden zullen ze je dankbaar zijn. Wees niet bang dat ze er te dik van worden, want in tegenstelling tot veel mensen blijven ze zich niet volstoppen. Ze kijken wel uit, vette trage vogels worden als eersten gegrepen door die lieve kat van hiernaast.
Maar die dunne pootjes dan? Bevriezen die niet in een koude winternacht?
Nee, want daar zijn ze op gebouwd. Behalve dat hun tenen uit schubben bestaan in plaats van huid, bevatten hun poten geen spieren, maar slechts pezen die veel minder energie nodig hebben. Daarom hoeft er maar weinig bloed doorheen te stromen. En dat bloedsomloopje is dusdanig gereguleerd dat het de temperatuur van de pootjes hoog genoeg houdt. Dat gaat via een soort warmtewisselaar, zodat het warmteverlies minimaal is. En alsof dat allemaal niet ingenieus genoeg is, verandert diezelfde warmtewisselaar in de zomer in een afkoelingssysteem waardoor vogels juist warmte kwijt kunnen. Want zweten, nee, dat kunnen ze niet. Ze koelen af door hun snavel open te sperren. En dus ook via hun poten.
Maar eenden die ’s nacht op het ijs staan dan?
Die weten hun poten op temperatuur te houden door ze beurtelings onder hun veren tegen hun buik te drukken. Maar het gaat wel eens mis en dan vriezen ze vast. Er zijn daarom vast wel eenden die tijdens zo’n lange winternacht dromen over warme sokken.
Over het project van Mónica Giron (kledingstukken voor bedreigde Patagonische vogelsoorten) dit filmpje: